Совети од нашиот тим

Дали сте за излет, пикник, или прошетка во природа? Не заборавајте дека токму во пролет кожата е изложена на најголем ризик од потенцијални изгореници од сонцето, затоа што ултравиолетовото (УВ) зрачење станува поинтензивно. Ова се должи на поголемиот агол под кој сончевата светлина продира низ атмосферата. Како што расте денот и се наближува летото, овој агол сѐ повеќе се приближува кон 90 степени, односно прав агол.

Ултравиолетови зраци: UV-A и UV-B

 

На крајот од март или почетокот на април, интензитетот на УВ зрачење е идентичен со оној на крајот од август или почетокот на септември. Ова нема никаква врска со надворешните температури. Исто така нема врска со периодот од денот. Неколку седмици пред пролетната рамноденица, односно календарскиот почеток на пролетта, најголем број од луѓето со светол тен може за многу кратко време да добијат изгореници од сонцето, доколку кожата не им е соодветно заштитена. Воедно, изгорениците од сонце се многу почести во пролет отколку во есен, затоа што кожата сѐ уште не е потемнета. Како и да е, основниот тен нуди само мала ефективна SPF заштита (помеѓу 2 и 4), што е далеку под минималната препорака од SPF 15.

Иако типот УВ зраци кој предизвикува изгореници, односно УВ-Б, е најсилен помеѓу 10 наутро до 4 попладне, УВ-А зраците кои предизвикуваат брчки, стареење и рак на кожата се присутни во тек на целата година, сѐ додека сонцето е на небото.

Водата, песокот и снегот рефлектираат ултравиолетово зрачење. Кожата добива двојна доза, директно од сонцето и индиректно од рефлексијата. Водата рефлектира околу 10% од УВ зрачењето, песокот 15%, морската пена 25%, а снегот дури 50%.

Изгореници од сонцето може да се добијат дури и во зима, особено на поголеми надморски височини. Атмосферата на повисоките места е потенка и се филтрираат помал број од УВ зраците. За секои 300 метри надморска височина, сончевите зраци стануваат за 10-15% посилни.

УВ зрачењето не може да се види ниту почувствува со ниедно сетило. Кога ќе настане изгореница од сонце, ДНК во кожата се оштетува, што со тек на време може да предизвика рак на кожата. Ваквите оштетувања на кожата се кумулативни, така што и нормалното изложување на сонце го зголемува ризикот од рак на кожата.

 

SPF: Што значи и како функционира?

 

SPF, или Sun Protection Factor, е мерка за тоа во колкав степен препаратот за сончање ќе ја заштити кожата од UVB зраци, вид сончева радијација која предизвикува изгореници, ја оштетува кожата и може да придонесе за развивање рак на кожата. Редовната употреба на препарати за сончање со SPF15 го намалува ризикот за развивање сквамозен карцином за 40%, а меланом за 50%.

Факторот всушност означува колку подолго време ќе им биде потребно на UVB зраците да продрат во кожата и да предизвикаат црвенило, во споредба со истото време без препарат за сончање. Факторот се пресметува преку делење на дозата сончева радијација потребна за поцрвенување на кожата (стручно, еритем доза) со нанесен препарат за сончање и дозата за поцрвенување без нанесен препарат:

SPF = доза на радијација за поцрвенување со препарат / доза на радијација за поцрвенување без препарат

Ако Вашата кожа нормално гори по 10 минути директна изложеност на сонце, нанесувањето препарат за сончање со фактор SPF15 ќе Ви овозможи да останете изложени на сонце без горење приближно 150 минути (факторот означува 15 пати подолго). Ова е груба проценка која сепак зависи од видот на кожа, интензитетот на сончева светлина и количината препарат за сончање која се нанесува. SPF е всушност мерка за нивото на заштита при изложеност на UVB и не треба да се користи за одредување на времетраењето на сончање.

Напомена

 

SPF не означува заштита од UVA зраците, кои се исто така штетни и опасни. За најдобра заштита, дерматолозите препорачуваат користење на препарат за сончање со минимум SPF15 кој нуди широк спектар на заштита (UVA и UVB). Ова се постигнува со нанесување по 2 милиграми на кубен сантиметар кожа, или од прилика 30-тина грами за целосно покривање на телото, кои треба да се нанесуваат повторно на секои 2 часа, а во вода на секои 40 минути. Тоа значи дека на четиричлено семејство ќе им бидат потребни околу 200 грами препарат за сончање дневно – практично цело пакување!

Мнозинството луѓе не ставаат доволно препарат за сончање и нанесуваат само една четвртина или една половина од потребната количина. Со таков начин на употреба, заштитата е само квадратен корен од SPF, па на пример половично нанесување препарат за сончање со SPF30 ќе пружи ефективна заштита еднаква на само 5.5!

SPF скала

 

SPF скалата не е линеарна:

• SPF15 блокира 93% од UVB зраците
• SPF30 блокира 97% од UVB зраците
• SPF50 блокира 98% од UVB зраците

Па така, еден начин за гледање на работите е дека SPF30 Ви дава само 4% повеќе заштита во однос на SPF15. Друг начин за гледање на работите е следниов:

• SPF15 (93% заштита) пропушта 7 од 100 фотони
• SPF30 (97% заштита) пропушта 3 од 100 фотони

На тој начин, иако нивото на заштита реално не е дуплирано, SPF30 всушност ќе блокира двојно повеќе радијација во споредба со SPF15.

А зошто не би користеле уште повисок Sun Protection Factor?

 

Препаратите за сончање со многу висок SPF, на пример SPF75 или SPF100, не пружаат значително повисока заштита во однос на SPF30 и погрешно ги наведуваат луѓето дека се на некој начин подобро заштитени. Дополнително, со цел да се добие потполна заштита од целиот спектар на ултравиолетови зраци, UVA заштитата треба да биде најмалку 1/3 од UVB. Препаратите за сончање со висок SPF вообичаено нудат многу поголема UVB отколку UVA заштита, што дава лажно чувство на сигурност. Совет: Консултирајте се со Вашиот фармацевт за препарати на кои е наведено дека пружаат широк спектар на заштита (UVA и UVB).

Фототипови на кожа

 

Постојат шест главни типа на кожа или фототипови според Фицпатрик скалата, која е креирана за да се процени реакцијата на кожата на сончевата светлина:

1. Тип I (многу светол тен, црвена или руса коса, светли очи) – секогаш гори, никогаш не потемнува
2. Тип II (светол тен, руса коса, светли очи) – често гори, минимално потемнува
3. Тип III (светол тен, кафеава коса, темни очи) – понекогаш гори, полека потемнува
4. Тип IV (светло кафеав тен, кафеава коса, темни очи) – минимално гори, лесно потемнува
5. Тип V (темно кафеав тен, црна коса, темни очи) – ретко гори, многу лесно потемнува
6. Тип VI (многу темен тен, црна коса, темни очи) – никогаш не гори, многу лесно потемнува

Разбирањето на Вашиот фототип може да помогне во одредувањето на најдобриот начин на заштита од сонце и правилно нанесување на препаратите со SPF.

Како UVA зраците влијаат на стареењето на кожата?

 

УВА зраците продираат длабоко во дермисот, главниот слој на кожата, каде што оштетуваат колагенските влакна и еластинските структури. Ова доведува до губење на еластичноста на кожата, појава на брчки и намалување на цврстината на кожата. УВА зраците исто така ја зголемуваат продукцијата на слободни радикали, што може да предизвика дополнителни оштетувања на клетките и да го забрза процесот на стареење. УВА зраците се главни виновници за фотостареењето – предвременото стареење на кожата предизвикано од изложеност на сонце.

Физичка, хемиска и биолошка заштита

 

Физичката заштита од сонцето вклучува носење заштитна облека, шапки и очила за сонце, како и останување во сенка кога сонцето е најсилно. Хемиската заштита подразбира користење на препарати за сончање со SPF кои содржат состојки како оксид на цинк или титаниум диоксид кои одбиваат и апсорбираат UV зраци. Биолошката заштита се однесува на природната способност на кожата да се заштити од УВ зрачењето преку создавање на меланин. Безбедни состојки во препаратите за сончање вклучуваат:

• Безбедни состојки:
  • Цинк оксид
  • Титаниум диоксид
• Состојки кои треба да се избегнуваат:
  • Оксибензон
  • Октиноксат

Практични совети

 

• Консултирајте се со Вашиот фармацевт за препарати на кои е наведено дека пружаат широк спектар на заштита (UVA и UVB)
• Нанесете го препаратот за сончање 15 минути пред да се изложувате на сонце
• Повторно нанесете го препаратот на секои 2 часа, особено по пливање, потење или бришење со пешкир.
• Бебињата под 6 месеци возраст не треба да се изложуваат на директна сончева светлина
• Користењето препарат за сончање, во комбинација со други мерки за претпазливост како што се носењето соодветна облека (со долги ракави), шапка, очила за сонце и избегнување на пладневното сонце во зенит, можат да спречат развивање рак на кожата. На лето, најдобро е да се избегнува директната изложеност на сонце во периодот од 10 до 16 часот, кога зрачењето е најинтензивно.

Што значи таканаречениот UV индекс?

 

• 0 до 2: зелено – не се потребни мерки за претпазливост
• 3 до 7: портокалово – барајте сенка на средина од денот, користете препарат за сончање, носете соодветна облека со долги ракави, шапка и очила за сонце
• 8 до 10: црвено – барајте сенка и избегнувајте да се движите на отворено во средина од денот. Долгите ракави, препаратите за сончање, шапката и очилата за сонце се задолжителни
• 11: виолетово – незаштитената кожа и очи можат да изгорат за само неколку минути

Конечна напомена

 

Иако UVB е штетно јонизирачко зрачење, тоа истовремено има и клучна улога за природното создавање витамин Д3 во кожата, така што имајте во предвид дека високиот SPF во помал или поголем степен го попречува овој процес и на тој начин го остава организмот со количини кои се помали од дневно потребните за нормално функционирање на организмот.

Со овие насоки, ќе можете да ја заштитите вашата кожа од штетните ефекти на UV зраците и да уживате во пролетта без ризик.

Често поставувани прашања

 

Meta Keywords: заштита од UV зраци, крем за сончање, SPF, ултравиолетови зраци, рак на кожа, меланом, кожа, здравје, витамин Д, UV индекс заштитна облека

Слични статии

 

1. Дали дамките кои се појавуваат на кожата се опасни
2. Совети за изгореници од сонце
3. Сѐ што треба да знаете за бемките